świętokrzyski Park Narodowy - jeden z 23 parków narodowych na terenie Polski.

Park położony jest w centralnej części Gór świętokrzyskich zajmuje obszar 7626,45 ha, a jego otulina 20786,07 ha. i obejmuje: pasmo Łysogór (z najwyższym szczytem Łysicą - 612 m n.p.m. i Łysą Górą - 595 m n.p.m.), część Pasma Klonowskiego (z górami Psarską i Miejską), Doliny Wilkowskiej i Doliny Dębniańskiej, a także trzy enklawy - Górę Chełmową, Las Serwis i Skarpę Zapusty (od roku 1996).

W 1950 r. część pasma Gór świętokrzyskich nazwano Puszczą Jodłową im. Stefana Żeromskiego, który był zwolennikiem i rzecznikiem ochrony tego obszaru.

Na początku XX wieku narodziła się idea objęcia ochroną terenu Łysogór. W 1908 roku Polskie Towarzystwo Krajoznawcze - Komisja Ochrony Zabytków Przyrody zgłosiła postulat utworzenia tu rezerwatu przyrody. Rozpoczął się prawie pół wieku trwający okres starań społecznych o utworzenie na tym obszarze parku narodowego.

W 1920 r. powstał pierwszy w Górach świętokrzyskich rezerwat ścisły na Chełmowej Górze. Objął kompleks lasu z naturalnym stanowiskiem modrzewia polskiego. W 1924 r. utworzono dwa kolejne rezerwaty: rezerwat na Łysej Górze i Łysicy. W 1932 r. częściową ochroną objęto tereny przylegające do istniejących rezerwatów. Poza tym utworzono rezerwat częściowy na Miejskiej Górze. Łączny obszar rezerwatów wynosił wówczas 1347,4 ha i stanowił trzon przyszłego Parku.

Po drugiej wojnie światowej kontynuowano starania o objęcie ochroną tego terenu. Ich uwieńczeniem było utworzenie w 1950 roku świętokrzyskiego Parku Narodowego. W 1996 roku powiększono obszar Parku o cześć Pasma Klonowskiego i kompleks Zapusty.

Teren Parku podzielony jest pod względem administracyjnym na 8 obwodów ochronnych (leśnictw): Chełmowa Góra, Dąbrowa, Dębno, Jastrzębi Dół, Klonów, Podgórze, święta Katarzyna, święty Krzyż. Realizuje się w nich zaplanowane wcześniej zadania polegające na ochronie walorów przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych.

W świętokrzyskim Parku Narodowym wyodrębniono obszary podlegające ochronie krajobrazowej, czynnej oraz ścisłej. Na obszarze ochrony ścisłej zabroniono całkowicie ingerencji człowieka. Pozostawiono go swobodnemu oddziaływaniu sił przyrody. W Parku wydzielono pięć takich obszarów, pierwotnie rezerwatów:

"Chełmowa Góra". Utworzony w 1920 r. w celu ochrony naturalnych stanowisk modrzewia polskiego Larix polonica. Obecnie jego powierzchnia wynosi 13,2 ha. Na tym niewielkim terenie występują lasy grądowe, bory mieszane oraz buczyny.
"święty Krzyż". Utworzony w 1924 r. Zajmuje obszar 476,9 ha. Rosną tu lasy grądowe, bory jodłowe i buczyny. Bardzo cennym elementem są rozległe gołoborza.
"Łysica". Utworzony w 1924s r. Powierzchnia rezerwatu to 1186,4 ha. Pod względem przyrodniczym podobny do rezerwatu św. Krzyż. Występują tu lasy gradowe, bory jodłowe i buczyny oraz gołoborza jeszcze bardziej rozległe niż w rez. św. Krzyż.
"Czarny Las". Utworzony w 1954 r. Obszar wynosi 26,5 ha. Tworzą go lasy mieszane, grądy z udziałem jodły, lipy drobnolistnej, miejscami buka lub olszy czarnej, olsy i łęgi.
"Mokry Bór". Utworzony w 1954 r. o powierzchni 37,9 ha. Obejmuje on jedyne w Parku, niewielkie obszary bagiennego boru trzcinnikowego oraz boru bagiennego i boru świeżego. Występują tu również torfowiska wysokie i przejściowe.

Gołoborza

Na grzbietach górskich występują charakterystyczne rumowiska skalne - gołoborza, nadające krajobrazowi specyficzny charakter. Największe gołoborza znajdują się na Łysej Górze i na Łysicy. Niektóre z gołoborzy to: Gołoborze Kobendzy, Biała Skałka, Księża Skała.

Na gołoborzach spotyka się różnorodną roślinność: nitkowate glony, wątrobowce, mchy, porosty, torfowce i paprocie.

Większość terenu parku zajmują mieszane bory jodłowe i buczyny, w niższych partiach pasm górskich występują bory sosnowe, mieszane, sosnowo-dębowe z domieszką jodły, modrzewia, świerka i buka.

W parku znajduje się 270-letnia jodła pospolita mierząca 51 m. i uważana jest za najwyższe drzewo w Polsce.

Na Łysej Górze znajduje się Muzeum Przyrodnicze świętokrzyskiego Parku Narodowego.

Warte odwiedzenia w świętokrzyskim Parku Narodowym są:

• Klasztor benedyktynów świętokrzyskich z XII w. na świętym Krzyżu. W okresie rozwoju opactwa (XIII i XIV w.) powstały tu najstarsze zabytki piśmiennictwa polskiego - Kazania świętokrzyskie i Pieśni Łysogórskie.
• Wał kultowy wokół Łysej Góry z IX i X w.

W bezpośrednim sąsiedztwie parku warte zwiedzenia są:

• klasztor sióstr benedyktynek z 1633 r. w świętej Katarzynie
• kościół w Bielinach (wczesnobarokowy z pierwszej połowy XVII w.)
• kościół w Bodzentynie (gotycki z połowy XV w.)
• kościół w Słupi Nowej (późnorenesansowy z drugiej połowy XVII w.)
• budynek opactwa szpitalnego z XVI w. w Nowej Słupi
• muzeum starożytnego hutnictwa w Nowej Słupi
• Bodzentyn - kolegiata z XV wieku oraz ruiny zamku biskupiego, kapliczki św. Franciszka i św. Mikołaja położone przy szlaku ze świętej Katarzyny na święty Krzyż, tu znajduje się siedziba dyrekcji parku
• osada Tarczek - kościółek romański
• Chybice - gotycki kościół Kazimierzowski
• Grzegorzowice - kościółek z romańską absydą
• dymarki we wsi Nowa Słupia.

Szlaki turystyczne na obszarze świętokrzyskiego Parku Narodowego:

szlak turystyczny z Trzcianki przez święty Krzyż, Przełęcz Hucką, Łysicę do świętej Katarzyny (fragment głównego szlaku Gór świętokrzyskich)
szlak turystyczny z Nowej Słupi na święty Krzyż
szlak turystyczny z Bodzentyna do świętej Katarzyny
szlak turystyczny z Łącznej przez Pasmo Klonowskie, Psary do Bodzentyna
szlak turystyczny z Barczy na Pasmo Klonowskie
szlak turystyczny przez enklawę śPN Góra Chełmowa

Opłata za wstęp do świętokrzyskiego Parku Narodowego lub na niektóre jego obszary jest pobierana:

- przy wejściu w świętej Katarzynie na odcinek szlaku turystycznego czerwonego: święta Katarzyna-Huta Szklana.
- przy wejściu w Nowej Słupi na odcinek szlaku turystycznego niebieskiego: Nowa Słupia- święty Krzyż.
- przy wejściu na galerię widokową na gołoborzu na Łysej Górze (oddział 116 f, g).

Opłata za wstęp do świętokrzyskiego Parku Narodowego lub na niektóre jego obszary wynosi:
6,50 zł brutto za normalny bilet wstępu ważny 1 dzień;
3,25 zł brutto za ulgowy bilet wstępu ważny 1 dzień;
13,00 zł brutto za normalny bilet wstępu ważny 7 dni;
6,50 zł brutto za ulgowy bilet wstępu ważny 7 dni;

Jednodniowe bilety wstępu, zakupione w każdym z punktów sprzedaży, upoważniają w tym samym dniu do jednorazowego wstępu na wszystkie płatne odcinki szlaków pieszych oraz na galerię widokowa na gołoborzu na Łysej Górze.
Siedmiodniowe bilety wstępu, zakupione w każdym z punktów sprzedaży, upoważniają do wielokrotnego wstępu na wszystkie płatne odcinki szlaków pieszych oraz na galerię widokową na gołoborzu na Łysej Górze, w okresie siedmiu dni od daty nabycia biletu.

Opłata za wstęp do Parku pobierana jest w okresie od 1 kwietnia do 31 października. W pozostałe miesiące wstęp jest bezpłatny.

Ulgowe bilety wstępu przysługują:
Uczniom i studentom
Emerytom i rencistom
Osobom niepełnosprawnym
Żołnierzom służby czynnej