Newsletter

Chcesz otrzymywać najnowsze informacje z regionu, nowo dodanych obiektach turystycznych? Zostań subskrybentem naszego newslettera!


(*) - pole obowiązkowe

Statystyka

  • Wszytkich: 7208753
  • W tym roku: 93501
  • W tym miesiącu: 33142
  • Dziś: 685
  • Online: 29

Zamek w Baranowie Sandomierskim

 

Perła architektury renesansowej - zamek w Baranowie Sandomierskim, nazywany kiedyś ale również i dzisiaj "małym Wawelem" położony jest w nizinie dolnej Wisły.

 

Obronę zamkowi zapewniały otaczające go potężne umocnienia bastionowe, prawdopodobnie jednak nigdy nie dokończone. Do dziś praktycznie nic po nich nie zostało. Sama rezydencja broniona była przez dolne strzelnice w przyziemiu, poniżej dziedzińca. Zamek ma regularną budowę. Założony jest na planie prostokąta o stosunku boków 1:2, w narożach znajdują się cylindryczne baszty, a w środku wieża z wejściem na piękny dziedziniec. Zaskakujące, że dziedziniec położony jest na wysokości piętra - wchodzi się na niego po schodach! Tłumaczone to jest częstymi wylewami Wisły, woda docierała pod zamek, jednak nie zalewała dziedzińca.

 

Z trzech stron otaczają go dwukondygnacyjne skrzydła mieszkalne. Na dwóch z nich są arkadowe krużganki, których kolumny ozdobiono maszkaronami czyli twarzami ludzko-zwierzęcymi. Od strony wejścia znajduje się loggia z prowadzącymi na piętro paradnymi schodami, powyżej widać dekoracyjny grzebień attyki. W pomieszczeniach zamku na piętrze urządzono Muzeum Wnętrz. Najpierw zwiedza się skrzydło zachodnie z salą portretową (konferencyjną) z czterema wielkimi portretami królów polskich oraz przede wszystkim Galerię Tylmanowską. Sala ta, choć nie jest oryginalna, bo została zrekonstruowana nieco dowolnie po wojnie, prezentuje się bardzo okazale. Jest bogato zdobiona stiukami i obrazami przedstawiającymi miasta włoskie. W skrzydle wschodnim znajdują się 3 komnaty gościnne i Baszta Falconiego zdobiona złotem.

Zdobienia odnowiono po wojnie dodając prawdziwe złoto, jaśniejsze od oryginalnego oraz pozostawiając drobne pozostałości tego co zostawili po sobie Sowieci czyli sczerniałe od dymu ognisk ściany. Na parterze od dawna w remoncie jest kaplica zamkowa, niedostępna jest też część hotelowa i restauracyjna. Do niedawna zamek posiadał ekspozycję poświęconą wydobyciu siarki oraz archeologiczną z najdłuższą w Europie łodzią wykonaną z jednego pnia drzewa. Obecnie jest zupełnie nowa wystawa historyczna. Przy zamku od zachodu na miejscu dawnych stajen po wojnie wzniesiono budynki, które służą jako hotel. Przed elewacją frontową rosną osobliwe drzewa - tulipanowce, na pewno w maju i czerwcu można zobaczyć jak rosną na nich tulipany. Szkoda tylko, że coraz bardziej zasłaniają one zamek...


Historia

Rezydencję w Baranowie Sandomierskim wzniesiono w drugiej połowie XVI w. z inicjatywy starosty radziejowskiego Rafała V Leszczyńskiego herbu Wieniawa. Początkowo był tu dwór renesansowy a w zamek rozbudował go jego syn - wojewoda brzeski Andrzej Leszczyński. Wcześniej, bo jeszcze w XIV w. znajdował się tu gotycki dwór obronny lub wieża mieszkalno-obronna Baranowskich herbu Grzymała o której pisał Jan Długosz. Jej szczątki odkryli archeolodzy pod dziedzińcem zamkowym. Po Baranowskich jej właścicielami byli Kurozwęccy, Tarnowscy i Górkowie.
Starsze dzieje Baranowa przedstawił dziejopis osady Antoni Schneider, który przypisał budowę pierwotnego obiektu obronnego Bogusławowi Jaksycowi herbu Gryf jeszcze w XII w. Potem miał on należeć do rodu Gozdawów, którzy podejmowali tu Kazimierza Wielkiego. Po śmierci Pawła Gozdawy podczas wyprawy na Ruś Czerwoną, ten sam król przekazał jego majątek Pietraszowi z Małachowa herbu Grzymała, który uratował mu życie. Od Pietrasza wywodzą się Baranowscy.


Kalendarium

  • 1569 r. - od Stanisława Górki, Baranów z nie w pełni poznanym obiektem obronnym kupił Rafał V Leszczyński
  • 1583 r. - Rafał Leszczyński ukończył w jego miejsce budowę renesansowego dworu obronnego. Był to piętrowy obiekt z dwoma wieżami. Stał w zachodnim skrzydle obecnego zamku. Skrzydło to posiada grubsze mury i nieco inne połączenie wież z murami
  • w latach 1591-1603 - młodszy syn Rafała - Andrzej I Leszczyński, wojewoda brzesko-kujawski, przebudował go w okazały zamek, wtedy właśnie nadano mu dzisiejszy wygląd. Nie wiadomo komu przypisać projekt rezydencji, do niedawna najczęściej wymieniano nazwisko włoskiego architekta Santi Gucciego, ale po szczegółowych badaniach ostatecznie wykluczono tę możliwość. Być może jednak autorem jest ktoś z warsztatu Gucciego. Zamek stał się w tym okresie ważnym ośrodkiem reformacji bowiem Leszczyńscy byli innowiercami
  • W 1606 r. - po śmierci Andrzeja zamek przejął jego syn Rafał VII, wojewoda bełzki
  • ok. 1620 r. - w obliczu zbliżających się wojen, dookoła zamku powstały nowoczesne fortyfikacje bastionowe. Były to jedne z większych tego typu umocnień w Polsce
  • ok. 1625 r. - Rafał VII Leszczyński sprowadził do Baranowa słynnego sztukatora Giovanni Battista Falconi. Polecił mu go zapewne Stanisław Lubomirski, pod którym służył Rafał w bitwie chocimskiej. Wspaniałe sztukaterie Falconiego zachowały się tylko w baszcie wschodniej na piętrze
  • 1656 r. - podczas "potopu" król szwedzki Karol Gustaw ze swoim wojskiem spotkał się pod Baranowem z oddziałami litewskimi dowodzonymi przez Pawła Sapiehę. Do większych starć nie doszło, a zamek nie został najechany. Nękani równocześnie przez Czarnieckiego Szwedzi szybko cofnęli się w kierunku Zawichostu
  • 1677 - od Rafał X Leszczyńskiego zamek kupił książę Dymitr Jerzy Wiśniowiecki, wojewoda bełzki za 70 tys kop złp. W cenę wliczone były jeszcze miasta Czartorysk i Kołek
  • 1682 r . - w wyniku mariażu wdowy po Wiśniowieckim i Józefa Karola Lubomirskiego zamek przeszedł w ręce Lubomirskich. Marszałek Wielki Koronny poczynił pewne zmiany w wyglądzie zamku w stylu barokowym, przy pomocy swojego nadwornego architekta Tylmana z Gameren. Dobudowana została galeria obrazów między dwiema basztami przy skrzydle zachodnim, unowocześniono elewacje zamkowe, a wnętrza ozdobiono dekoracjami stiukowymi, kominkami i portalami
  • 1720 r. - po Lubomirskich Baranów był kolejno w rękach: księcia Pawła Karola Sanguszki, Jacka Małachowskiego, Józefa Potockiego. Nie wprowadzili oni żadnych zmian w wyglądzie zamku
  • 1795 - zamek przejął Jan Krasicki i dokonał jego odnowy. Zgromadzono tu wtedy pamiątki po biskupie Ignacym Krasickim, powiększono znacznie bibliotekę
  • 24.09.1849 - na zamku wybuchł wielki pożar. Spłonęły wnętrza wraz z biblioteką z cennymi dziełami. Krasickich nie stać było na pełną odbudowę zamku, został on w następnych latach zdewastowany
  • 1867 r. - wystawiony na licytację zamek kupił Feliks Dolański z Grębowa. Ostatnim właścicielem - do wybuchu II wojny światowej był jego potomek Roman Dolański, który mieszkał tu do 1940 r.
  • 1898 r. - na zamku wybuchł kolejny pożar. Dolańscy dokonali jednak odbudowy zamku, powierzając ją architektowi Tadeuszowi Stryjeńskiemu. W narożnej komnacie parteru obok baszty południowo - zachodniej, urządzono kaplicę ozdobioną witrażami Józefa Mehoffera i obrazem Jacka Malczewskiego "Matka Boska Niepokalana", umieszczonym w ołtarzu
  • 1944 r. - podczas wojny w okolicy toczyły się walki między Sowietami i Niemcami. Wojska Sowieckie przez 2 lata doszczętnie zniszczyły wnętrza, m.in. paląc ogniska ze zniszczonych zabytkowych mebli
  • 1958 r. - zamek wzięło w opiekę Ministerstwo Przemysłu Chemicznego. W pobliżu Baranowa odkryto bowiem złoża siarki i rozpoczęto budowę Zagłębia Siarkowego. Zaczęła się też odbudowa zamku
  • 1965 r. - zakończyła się odbudowa i konserwacja zamku, otworzono muzeum
  • 1968 r. - nastąpiło formalne przekazanie zamku Kopalniom i Zakładom Przetwórczym Siarki "Siarkopol" w Tarnobrzegu. Komunistyczne władze postanowiły wykorzystać go dla "potrzeb kulturalnych" Zagłębia Siarkowego
  • 1997 r. - właścicielem zamku została Agencja Rozwoju Przemysłu S.A. w Warszawie
  • 2013 r. - z zamku usunięto Muzeum Zagłębia Siarkowego. W jego miejsce powstała zbrojownia rycerska - interaktywna ekspozycja mająca przenieść zwiedzającego w dawne wieki

Odkrycia archeologiczne


Podczas prac archeologicznych na dziedzińcu wewnętrznym zamku w latach 60-tych odkryto komnatę i korytarz do niej prowadzący będący pozostałością po gotyckim dworze lub wieży rycerskiej. Niestety budowa zamku i jego piwnic zniszczyła większość fundamentów starej budowli. Zbudowana ona była z typowego sandomierskiego kamienia piaskowego, ale natrafiono też na relikty drzwi z przymurówką ceglaną. Jest to jeden z dowodów na to iż obiekt był remontowany i rozbudowywany. 50 m od tego budynku odnaleziono ślady jego umocnień ziemnych oraz palisady, które znajdowały się także w miejscu obecnego hotelu. Nie został za to zidentyfikowany zagadkowy mur po południowej stronie zamku. Z ważniejszych znalezisk należy wspomnieć o denarze łobżenickim z czasów panowania Zygmunta Wazy, szelągu koronnym Jana Kazimierza z 1664 r., pięknie zdobionych kaflach, naczyniach, przedmiotach żelazne. Najstarsze pochodzą z początku XIV w. i na ten okres należy datować powstanie pierwotnej siedziby rycerskiej w Baranowie.

Legendy

Ozdobna pierwsza litera pierwsza z legend baranowskich dotyczy czasów, gdy obecnego zamku jeszcze nie było, a właścicielem osady z dworem obronnym był rycerz Jakszyc. Pragnął on powiększyć swą siedzibę, jednak z względu na słabe zaludnienie okolicy trudno było mu znaleźć siłę roboczą, tym bardziej że był skąpy i oferował bardzo skromną zapłatę. Wysłał więc swych ludzi na daleką Warmię, aby sprowadzili mu jeńców, których będzie można zaciągnąć do pracy prawie za darmo. Wyprawa się udała i wkrótce rozpoczęto budowę nowej rezydencji. Wśród jeńców była piękna kobieta o imieniu Auela, która po pewnym czasie zwróciła uwagę Jakszyca. Zaczął traktować ją lepiej niż pozostałych, aż w końcu zaproponował małżeństwo. Auela odrzuciła jednak propozycję co rozsierdziło okrutnego pana na Baranowie. Kazał ją bić i głodzić. Auela namówiła resztę swoich towarzyszy i razem postanowili nie tylko zbiec, ale i dać nauczkę swemu ciemiężycielowi. Gdy pewnego dnia nadarzyła się okazja, wszyscy uciekli uprowadzając także Jakszyca. Odwdzięczyli mu się tym samym - musiał pracować jak niewolnik w grodzie na Warmii. Stopniowo zachodziła w nim przemiana, stawał się coraz lepszym człowiekiem. Wreszcie postanowiono go zwolnić. Gdy po latach wrócił do swego zameczku, ludzie bardzo obawiali się jego gniewu, mógł bowiem oskarżyć ich o umożliwienie porwania. Jakszyc jednak zmienił się nie do poznania i nikogo już w życiu nie skrzywdził.

Inne podanie ma miejsce w czasie "potopu" szwedzkiego. Była akurat wigilia, więc pan zamku Rafał Leszczyński wyruszył z darami do obozu partyzantów Czarnieckiego stacjonujących w obozie nad Sanem. W zamku pozostała tylko córka Leszczyńskiego i służba zajęta przygotowywaniem wieczerzy. Wtem ktoś krzyknął: "Szwedzi idą!". Po chwili do zamku zaczęli wbiegać w panice mieszkańcy Baranowa szukający tu schronienia. Młoda Leszczyńska nie ulękła się, rozkazała zaryglować bramę i poszła do baszty, w której znajdował się kaplica. Tam zaczęła się żarliwie modlić przed słynącym cudami obrazem Matki Boskiej. Gdy Szwedzi przystąpili do szturmu bramy, nakazała otworzyć tajne przejście łączące zamek w Baranowie z Sandomierzem. Wszyscy udali się do lochu, ale sama Leszczyńska poszła nadal modlić się do kaplicy. Wtem w oknie zobaczyła wielką czarną chmurę, która spowiła niebo. Posypał się z niej kamienny grad, który wywołał popłoch wśród Szwedów. Ich zbroje były bowiem za słabe, aby oprzeć się spadającym na nich z potworną siłą kamieniom. Najeźdźcy rozbiegli się więc w popłochu, a zamek i ukrywający się w nim ludzie zostali uratowani. Podczas pasterki wszyscy uroczyście podziękowali Bogu za ocalenie. Podobno ci co stali najbliżej młodej Leszczyńskiej widzieli otaczający ją obłok, który znikł po nabożeństwie.

Ciekawostki

Zamek w Baranowie wykorzystano przy kręceniu znanego serialu "Czarne Chmury". Był tam siedzibą hetmana Jana Sobieskiego. To ze schodów na baranowskim dziedzińcu, w pamiętnej scenie zbiegała Anna do pułkownika Dowgirda. Innymi znanymi filmami tutaj kręconymi były: "Barbara Radziwiłłówna" i "Klejnot wolnego sumienia".

Rezydencja komunisty
Po wojnie zamek upodobał sobie Józef Cyrankiewicz. Bardzo często przyjeżdżał tu z żoną, aktorką Niną Andrycz realizując przy okazji inną swoją pasję - szybką jazdę samochodem. Drogę z Warszawy pokonywał w takim tempie, iż ochrona nie była w stanie za nim nadążyć.

Zamek posiada niezwykłą akustykę, którą w lecie zaprezentuje przewodnik. Otwarcie okna w komnacie powoduje, że szum zza okna (np. fontanny) jest kilka razy głośniej słyszalny w przeciwległej ścianie. Fakt ten wykorzystywał powojenny właściciel - zakład Siarkopol i za swoich najlepszych czasów sprowadzał do zamku na występy muzyków, kompozytorów i artystów z całego kraju, bez względu na koszty!

ZwiedzanieZapraszamy do zwiedzenia XVI-sto wiecznego Zamku

Trasa Zwiedzania:
• Przejście przez Park
• Arkadowy Dziedziniec Zamku
• Secesyjna Kaplica Zamkowa
• Wnętrza historyczne I piętra
Dodatkowo zachęcamy do zwiedzenia nowo otwartej Zbrojowni Rycerskiej

Trasa jest czynna codziennie oprócz poniedziałków
Zwiedzanie muzeum odbywa się z przewodnikiem
co godzinę (o pełnych godzinach)
• W sezonie od 01.04. do 30.04. w godz. od 9.00 do 17.00
• W sezonie od 01.05. do 31.08. w godz. od 9.00 do 19.00
- W sezonie od 01.09 do 30.09 w godz od 9:00 do 18:00
• W sezonie od 01.10. do 31.10. w godz. od 9.00 do 17.00
• Poza sezonem od 01.11. do 31.03. w godz. od 9.00 do 16.00
Czas zwiedzania - ok. 50 min

Cennik TUTAJ

 

Zamek w Baranowie Sandomierskim

....
Inne portale:
noclegi na Jurze noclegi na Suwalszczyźnie noclegi w Beskidach noclegi w Sudetach